Podstawy fotografii: przysłona, bokeh i głębia ostrości

głębia ostrości".

Opanowaliście podstawowe umiejętności z doboru parametrów naświetlania i rozumiecie jaki wpływ na finalne zdjęcie będą miały użyty czas naświetlania i ustawiona czułość? Potraficie skorzystać z korekcji naświetlania i wybrać sposób pomiaru światła? To dobrze, ponieważ tym razem zapraszamy do świata Prawdziwej Fotografii. Kolejny parametr jest najważniejszy. On najbardziej wpływa na wygląd finalnej fotografii. Przysłona to zespół lamelek, ułożonych pierścieniowo wokół osi obiektywu, która ma możliwość otwierać się i zamykać - dozując ilość światła wpadającego przez obiektyw na powierzchnię światłoczułą. Przysłona także ma wpływ na naświetlenie. W danych warunkach oświetleniowych na film czy matrycę ma wpaść odpowiednia ilość światła. Bazowa jest czułość ISO ustawiona dla matrycy lub czułość zakupionego filmu. Potem ważnym parametrem jest czas naświetlania. Załóżmy, że ustawimy taki czas, który w danych warunkach pozwoli nam wykonać, nieporuszone zdjęcie „z ręki”. Wskaźniki aparatu pokazują prześwietlenie.

Tu na arenę wkracza przysłona, która pozwala ograniczyć w sposób kontrolowany ilość światła docierającą do wnętrza aparatu. Przysłona może działać co pół działki lub co jedną trzecią, a jej wartości mogą wyglądać tak: 1,95 - 1,2 - 1,4 - 1,8 - 2,0 - 2,8 - 3,2 - 4 - 4,5 - 5,6 - 8 - 11- 16 - 22. Symbolem przysłony jest literka F. Im większa, wyższa liczba tym otwór mniejszy i tym mniej światła wpadnie do obiektywu. Im liczba mniejsza, tym więcej światła wpada do wnętrza aparatu.

W danym momencie i w określonych warunkach świetlnych potrzebna jest określona ilość światła. Może ona być realizowana poprzez przestawianie parametrów w zależności od efektu, jakiego oczekujemy na finalnej fotografii.

Tu musicie się skupić. Załóżmy, że światłomierz pokazuje wam przy czułości ISO 100 czas naświetlania 1/250 s przysłonę f/5,6. Nie jesteście pozostawieni na pastwę takich, a nie innych parametrów. Możecie przesunąć ekspozycję w programie, priorytecie przysłony lub czasu i zmienić zestaw parametrów w kierunku najbardziej przez was pożądanym, ze względu na oczekiwany wygląd zdjęcia.

Chcemy skrócić czas, a więc parametr 1/250 s f/5,6 zmieniamy na 1/500 s, a przysłona zmienia nam się na f/4. Skracamy czas do 1/1000 s., a przysłona otwiera się na f/2,8.

Scenariusz może być jednak inny! Chcemy przymknąć przysłonę do f/8 - robimy to i wówczas czas naświetlania wydłuża się do 1/125 s. Przymykamy do f/11 a czas wydłuży się do 1/60 s.

Za każdym razem osiągniemy taką samą ilość światła docierającą do matrycy, tyle że, zmieniając otwór przysłony, zmieniamy ostrość, jakość i plastykę zdjęcia.

No właśnie!!! Tu dotarliśmy do najważniejszego zjawiska. Otwór przysłony zamykając się i otwierając, reguluje wygląd fotografii.

Otwarta przysłona, na przykład otwarta na maksa w takim obiektywie jak 50 mm f/1,4 da nam stosunkowo mało ostry obraz. Obiektywy na w pełni otwartej przysłonie nie osiągają swoich optymalnych warunków pracy pod względem jakości. Optimum jakościowe osiągają po przymknięciu mniej więcej o połowę skali. Taką przysłoną, która wydobywa na ogół maksymalne właściwości rozdzielcze, jest przysłona f/8. Po przekroczeniu tej liczby i przymykaniu coraz bardziej przysłony jakość obrazu zaczyna spadać, aby przy maksymalnie zamkniętej przysłonie np. do f/22 uzyskać słabe rozdzielczości, zwłaszcza na brzegach. Wszystko do tej pory jest zrozumiałe?

Nie cieszcie się zbytnio. Wiedza o tym, że obiektywy na małych otworach przysłony (małych liczbach w stylu f/1,2 - f/2,0) są słabe, a optimum osiągają na f/5,6 czy f/8, aby pogorszyć jakość przy f/16 - f/22 to tylko podstawa wiedzy z zakresu działania optyki. Rozdzielczość i ostrość obiektywu to jedno, a wygląd zdjęcia to drugie.

Na wygląd zdjęcia, największy wpływ ma zjawisko głębi ostrości, które w pełni związane jest wybranym otworem przysłony. Aby zrozumieć to zagadnienie, trzeba naprawdę się skupić. Jeśli podejdziecie do tego poważnie, będziecie w stanie poprzez wybór właściwego otworu przysłony osiągnąć konkretny efekt na zdjęciu.

Jaki efekt? Właściwą, oczekiwaną po danym motywie głębię ostrości. Cóż to takiego ta głębia? Głębia ostrości to obszar, położony równolegle do matrycy/filmu, który po ustawieniu obiektywu „na ostrość” wychodzi na fotografii ostro. Na ogół, w podręcznikach fotografii proponuje się, aby wyobrazić sobie tę ostrość jako kartkę papieru/folię, którą przesuwamy przed aparatem w przód i tył, przestawiając ostrość.

My proponujemy, aby wyobrazić sobie ją jako wirtualną gąbkę. Płaszczyzna tej gąbki może mieć różną grubość. Są przecież cieniutkie gąbeczki do przecierania mebli, ale są też grube gąbki kąpielowe, a nawet gąbki w materacach… No właśnie. Teraz dochodzimy do problemu głębi ostrości, związanym z przysłoną. Przy małej przysłonie rzędu f/1,2 - f/2 głębia ostrości będzie maleńka. Jeżeli odległość obiektu, na którym nam zależy, wyniesie np. 70 cm dla obiektywu 50 mm w aparacie pełnoklatkowym, to głębia ostrości może mieć 5 mm. Wasza wirtualna gąbka będzie płaszczyzną o grubości około 5 mm. Co to oznacza? Jeżeli fotografowanym obiektem jest kwiatek - na przykład tulipan, którego kwiat ma 4 cm średnicy, to nastawiając ostrość na najbliższy nam płatek - reszta kwiatka pozostanie nieostra. Rozmyje się. Jeżeli nastawimy ostrość na łodygę, to ta mając około 5 mm średnicy, będzie ostra, natomiast płatki kwiatka znajdą się o około 2 cm przed ustawionym punktem ostrości i będą nieostre.

W takim przypadku musimy zwiększyć liczbę przysłony, czyli zmniejszyć otwór przysłony, który zwiększy naszą głębię ostrości. Im przysłona bardziej przymknięta, tym głębia ostrości większa. Przy przymknięciu do f/8 możemy zwiększyć grubość naszej wirtualnej gąbki do 4 cm i tym samym uzyskać ostrość całego kwiatka wraz z łodygą. Tło, czyli np. inne tulipany, oddalone bardziej, nadal pozostaną nieostre. Możemy chcieć, aby taki wygląd pozostał. Uwypuklony główny obiekt, a tło nieostre. Pozwoli nam to uzyskać ciekawe zdjęcie tulipana. Co, jednak jeśli chcemy wykonać plakat w stylu Ikea i umieścić na zdjęciu kilka tulipanów ostrych? Przymykamy przysłonę jeszcze bardziej, osiągając liczby f/22 i tym samym nasza wirtualna głębia ostrości zwiększy się do grubości kilkunastu centymetrów. Większość tulipanów będzie ostra.

Inna sytuacja - fotografujemy grupę przyjaciół, którzy ustawili się do zdjęcia. Zajęli różne, swobodne pozycje. Fotografujemy ich tym samym obiektywem 50mm z odległości 4 metrów. Jeden z pozujących usiadł przed wszystkimi, inni nachylają się nad nim. Jeszcze jeden pozujący, stoi wyprostowany z tyłu. Najbliżej siedzący przed aparatem znajduje się w odległości 3,5 metra. Osoba najdalej stojąca w odległości 4,5 metra. Nastawiamy ostrość na większą część pozujących oddalonych od nas o mniej więcej 4 metry. Jaką jednak dobierzemy przysłonę? Przy przysłonie f/2,8 ostre będą tylko osoby stojące w tej odległości, jaką ustawiliśmy. Model siedzący przed i stojący za grupą wyjdą nieostro. Musimy zwiększyć grubość naszej wirtualnej gąbki będącej głębią ostrości. Przymykamy przysłonę do f/8 i gotowe. Wszyscy będą ostro odwzorowani przez obiektyw.

Kolejny przykład. Chcecie sfotografować budynek. Używacie obiektywu szerokokątnego - powiedzmy 24mm. Ustawiacie aparat fotograficzny na statywie, a waszym priorytetem jest to, aby cały budynek wyszedł ostro. Nie ma problemu. Ustawiacie przysłonę na f/22, zamykając lamelki na maksa i tym samym wasza głębia ostrości, czyli grubość płaszczyzny głębi ostrości zwiększy się do kilkudziesięciu metrów. Budynek będzie ostry.

Tutaj kolejna dygresja. Wnikliwie czytający ten tekst zauważyli, że w przykładzie z tulipanem przy f/22 osiągnęliśmy zaledwie kilkanaście centymetrów obszaru głębi ostrości, a przy budynku już kilkadziesiąt metrów.

Tak! Ponieważ przysłona reguluje głębię ostrości dla danego obiektywu. Tego, a nie innego. Ma też ścisły związek z odległością od fotografowanego obiektu i ogniskową konkretnego obiektywu.

Im krótsza ogniskowa obiektywu tym głębia ostrości większa.

Im dłuższa ogniskowa obiektywu tym głębia ostrości mniejsza.

Rozumiecie? Obiektyw szerokokątny przy otwartej przysłonie f/2,8 będzie miał większą głębię ostrości niż obiektyw tele przy tej samej przysłonie. Szeroki obiektyw będzie miał np. Na odległości 1 metra głębię ostrości o szerokości 15 cm, a teleobiektyw 85mm może mieć tylko 1 cm. Dlatego też wybieramy obiektyw często ze względu na motyw. Przy portrecie chcemy uwypuklić twarz fotografowanej osoby, więc wybieramy obiekty o dłuższej ogniskowej i małej głębi ostrości. Przy krajobrazach czy reportażu cenimy sobie szeroki kąt, który pozwala w łatwy sposób osiągnąć większą głębię ostrości.

To jednak jeszcze nie koniec zagadnienia związanego z jasnością obiektywu i ogniskową. Otóż każdy obiektyw na bliższych odległościach fotografowania ma mniejszą głębię ostrości a na dalszych większą!

Im bliższa odległość od fotografowanego obiektu, tym głębia ostrości mniejsza.

Im dalsza odległość od fotografowanego obiektu, tym głębia ostrości większa.

To właśnie dlatego, jeśli chcemy uzyskać w portrecie efekt ostrych tylko oczu, wybierzemy teleobiektyw o dużym otworze przysłony (jasny np. f/1,8) i sfotografujemy naszą osobę z bliska, z odległości 80 cm. Analogicznie - chcąc uzyskać gigantyczną głębię ostrości, użyjemy obiektywu szerokokątnego (powiedzmy 15 mm) i przymkniemy go do przysłony f/16, uzyskując ostrość wszystkich planów.

Na tym koniec zagadnień związanych z przysłoną. Jak widzicie to najbardziej twórczy parametr związany z ekspozycją. Inne, takie jak ISO czy wybór rodzaju pomiaru światła i trybu ekspozycji jedynie ułatwiają nam prawidłowe naświetlenie. Świadomie wykorzystane przysłona i czas migawki potrafią sprawić, że zdjęcie będzie zbliżone do naszej wizji.

To wszystko jednak na nic, dopóki nie zadbamy o balans bieli. To już w następnym artykule.

Wbijajcie na nasz Facebook i Instagram!

Co to jest przysłona w aparacie? Głębia ostrości dla początkujących

Wartość przysłony to jeden z trzech podstawowych parametrów definiujących ekspozycję. Od czego zależy? Jak dostosować ją do warunków, w jakich wykonywana jest fotografia i innych parametrów? I wreszcie – jaki ma ona związek z głębią ostrości? Sprawdź!

Każdy, kto zaczyna interesować się fotografią, zadaje sobie pytanie: co to jest przysłona? Dużo się o niej słyszy, jednak dobre zdjęcie można zrobić nawet, nie mając pojęcia, czym jest. Niemniej, znajomość tego zagadnienia gwarantuje początkującemu fotografowi większą wolność i solidną bazę w przypadku manualnej obsługi aparatu analogowego.

W dzisiejszych czasach robienie zdjęć nie jest już takim wyzwaniem, jak kiedyś. Wystarczy automatyczne dopasowanie parametrów urządzenia, by wykonać spektakularną fotografię. Ale czy na pewno? Każdy profesjonalny fotograf doskonale zna przecież pojęcia głębi ostrości, światłoczułości filmu i czasu naświetlenia, nawet jeśli na co dzień korzysta przede wszystkim ze sprzętów cyfrowych. Dlaczego? Ponieważ gwarantuje im to większą kontrolę nad procesem fotografowania. Dzięki korzystaniu z ustawień manualnych mogą osiągnąć w stu procentach pożądany efekt.

Przysłona aparatu fotograficznego – czym jest?

Jako część obiektywu, przysłona odpowiada za regulację otworu, który wpuszcza światło na matrycę aparatu, umożliwiając uchwycenie obrazu. Najczęściej ma formę nachodzących na siebie metalowych części. Przesłonę możesz regulować ręcznie, określając w ten sposób ilość wpadającego do środka światła.

Wartości f – co oznaczają?

Wartości przysłony określane są jednostką f i mogą mieć szerokie spektrum. Najniższa wartość, z jaką możesz się spotkać, to 1,4 f. Wartości rosną aż do 24/f czy 32/f, w zależności od aparatu. Oblicza się je poprzez podzielenie ogniskowej poprzez faktyczną średnicę przysłony.

Wartości przysłony a wielkość jej otworu

Dla początkujących, opanowanie zależności między wartościami przysłony a wielkością otworu z początku może wydawać się trudne. Wszystko dlatego, że nie są do siebie wprost proporcjonalne, Im bardziej otwarta przysłona, tym mniejsza wartość. Warto wiedzieć o tej różnicy, aby uniknąć nieprawidłowych ustawień.

Z czego wynika ta różnica? Wartości odpowiadają ułamkom, a nie pełnoprawnym liczbom. Pamiętając o tym, będziesz dopasowywać wartości z większą łatwością. 1/32 jest przecież mniejsza niż 1/24, a 1/16 – mniejsza od ¼.

Jak ustawić przysłonę manualnie w aparacie cyfrowym?

Jeśli korzystasz z aparatu cyfrowego, automatyczne ustawienia przysłony mogą być ustawione domyślnie. Wystarczy jednak zmienić tryb na manualny, aby móc manipulować nimi samodzielnie. Ustawia się jej wartości za pośrednictwem pokrętła, wybierając stosowną wartość.

Kontrolowanie przysłony a ilość światła

Ustawienia przysłony są jednym ze sposobów kontrolowania ekspozycji. Wartość przysłony, wraz ze światłoczułością oraz czasem otwarcia migawki, stanowi składową trójkąta fotograficznego, czyli ogółu zależności, które należy brać pod uwagę przy wykonywaniu zdjęcia.

Im więcej światła wpuści na matrycę przysłona obiektywu, tym krótszy czas będzie potrzebny na rejestrację obrazu, a to z kolei umożliwia uniknięcie efektu rozmycia przy fotografowaniu obiektów w ruchu. Im mniej światła dociera do środka, tym bardziej możesz wydłużyć ekspozycję. Taka praktyka stosowana jest na przykład przy robieniu zdjęć gwiaździstego nieba czy zorzy polarnej. W powyższych przykładach mówimy o standardowych sposobach robienia zdjęć – niemniej, oczywiście przy fotografii artystycznej zasady ustawiania przysłony niekoniecznie obowiązują. Liczy się wolność twórcza. Warto jednak znać mechanizm działania przysłony, aby móc świadomie osiągać pożądane efekty estetyczne.

Przysłona w aparacie a głębia ostrości

Głębia ostrości jest ściśle powiązana z ustawieniami przysłony, Im mniejsza wartość przysłony, tym większa głębia ostrości. Czym jest głębia ostrości? To zakres odległości od aparatu, w którym fotografowany obiekt będzie dostatecznie ostry. Zmniejszenie głębi ostrości polega na wyostrzeniu wybranego punktu przy jednoczesnym rozmyciu tych znajdujących się przed nim i za nim. Zredukowana głębia ostrości nie jest pożądana zawsze, niemniej w wielu przypadkach okazuje się bardzo efektownym rozwiązaniem. W jakich sytuacjach warto pokusić się o taki efekt? Wtedy gdy robisz:

zdjęcia produktowe,

zdjęcia portretowe,

zdjęcia natury, mające podkreślić detale fotografowanego obiektu.

To tylko przykłady popularnych zastosowań, których oczywiście może być więcej. Mniejsza głębia ostrości świetnie sprawdza się we wszystkich sytuacjach, gdy zależy ci na wyodrębnieniu danego obiektu w kompozycji. W przypadku zdjęć portretowych gwarantuje bardzo estetyczny efekt.

Jak osiągnąć efekt rozmycia tła, regulując głębię ostrości?

Aby uzyskać efekt rozmycia, należy ustawić szeroki otwór przysłony. Pozwoli to na skupienie ostrości na wybranym przez ciebie obiekcie i rozmycie tego, co znajduje się dookoła. Pamiętaj, że im mniejsza wartość, tym większe będzie rozmycie.

Pamiętaj, że sama kontrola przysłony nie wystarczy – aby zdjęcie prezentowało się doskonale i miało najwyższą jakość, niezbędne jest również dostosowanie innych dwóch parametrów, wchodzących w skład trójkąta fotograficznego. Skoro otwór jest duży, na matrycę pada dużo światła, Musisz więc uważać, by nie przesadzić ze światłoczułością i czasem otwarcia migawki, zwłaszcza jeśli wykonujesz zdjęcia przy dobrym naświetleniu.

Warto wiedzieć, że osiągnięcie efektu płytkiej głębi ostrości jest znacznie łatwiejsze z wykorzystaniem odpowiednich akcesoriów. Obiektywy szerokokątne poradzą sobie z tym zadaniem średnio – lepiej wybrać obiektyw długoogniskowy czy o zmiennej ogniskowej.

Zdjęcie okładkowe - źródło: Shuttestock

Podstawy fotografii: przysłona, bokeh i głębia ostrości

W tym artykule zajmiemy się kolejnym bardzo ważnym podstawowym zagadnieniem jakim jest ustawianie wartości przysłony. Jeśli masz taką możliwość podstaw gdzieś blisko siebie aparat i obiektywy. Będzie Ci łatwiej zrozumieć niektóre pojęcia, gdy będziesz mógł je od razu sprawdzić na swoim sprzęcie.

Umiejętne posługiwanie się ustawieniami przysłony pozwala na uzyskanie naprawdę świetnych efektów na zdjęciu. Mam nadzieję, że po przeczytaniu wszystkich artykułów z serii „podstawy” już nie będziesz tak często sięgać do trybu automatycznego.

Zaczynamy?

Czym jest przysłona?

Przysłona to część obiektywu, która odpowiada za regulację wielkości otworu, przez który wpada światło do naszego aparatu. To te listki, które nachodząc na siebie rozszerzają się i zwężają, regulując w ten sposób wielkość „dziury”.

Wartość otwarcia przysłony oznacza się literą „f” wraz z odpowiednią wartością liczbową:

f/1.0, f/1.4, f/2.0, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22

I teraz skupcie się, bo to mega ważne ( ♥ ): im niższa wartość przysłony, tym większa dziura i tym samym tym więcej światła jest wpuszczane do wnętrza aparatu. Każda kolejna działka przysłony zmniejsza dwukrotnie ilość światła padającego na matrycę. Na przykład, przy f/2 wpada 2 razy więcej światła niż przy f/2.8 i 4 razy więcej niż przy f/4 i tak dalej…

Nieco rozjaśni Wam sytuację ilustracja poniżej:

Z takich czysto technicznych rzeczy: każdy model obiektywu posiada swój zakres dostępnych wartości przysłony. Najniższa możliwa wartość dla obiektywu wyznacza jednocześnie jego jasność i jest najważniejszym (obok ogniskowej) opisującym go parametrem.

Masz ze sobą swój aparat? Zerknij jaką minimalną wartość przesłony może przyjąć Twój obiektyw. Informacje tę znajdziesz na bocznej ściance albo tuż obok soczewki i często zapisywana jest z jedynką z przodu.

Np. dla jasności 2.8 znajdziesz na obiektywie taki zapis:

1:2.8

Głębia ostrości (GO) – co to takiego?

Głębia ostrości jest to po prostu ostry obszar na zdjęciu. Innymi słowy – taka odległość od aparatu w zakresie której obiekty są ostre. Im mniejszy ten zakres, tym mniejsza głębia ostrości i mniej elementów w kadrze jest ostrych. Im mniejsza wartość przysłony (f/1.4, f/.1.8 itp) tym mniejsza wartość GO. Gdy wartość przysłony jest wysoka (np. f/18, f/16) wtedy duża część kadru jest wyraźna.

Odpowiednie manipulowanie głębią ostrości na zdjęciu pozwala nakierować widza na konkretne jego elementy, które chcemy aby zobaczył. I tak na przykład w fotografii makro stosujemy mają głębie ostrości, natomiast w fotografii krajobrazowej, gdy chcemy pokazać cały kadr ostry, korzystamy z wyższych wartości f.

Co decyduje o głębi ostrości?

O wielkości głębi ostrości nie decyduje tylko wartość przysłony ale także dwa dodatkowe czynniki: ogniskowa obiektywu oraz odległość od fotografowanego obiektu.

Wartość przysłony

Im większa wartość f, tym większa wartość przysłony, czyli więcej elementów w kadrze będzie ostrych. Mała wartość przesłony sprawia, że jakiś mały fragment zdjęcia jest ostry, a wszystko co znajduje się za nim i przed nim jest rozmazane.

Wartość ogniskowej

Im większa ogniskowa, tym mniejsza głębia ostrości. W praktyce oznacza to tyle, że robiąc zdjęcia przy ogniskowej 200mm możemy uzyskać ładnie rozmyte tło nawet przy świetle ok. f/3.5 czy f/4.0 i w drugą stronę. Przy ogniskowej 14mm otrzymamy więcej ostrej powierzchni przy f.2.0, niż jakbyśmy robili zdjęcia szerszym obiektywem.

Odległość od obiektu i tła

O tym się często zapomina, a to bardzo praktyczna zależność. Im bliżej obiektu znajdujemy się z aparatem, tym mniejszą głębię ostrości będziemy w stanie uzyskać. Dlatego też najpiękniej wychodzą zdjęcia kwiatów, gdy otworzymy maksymalnie przysłonę i przykucniemy do niego albo spokojnie możemy otworzyć przysłonę do np. f.2.0 gdy fotografujemy mocno oddalony od nas obiekt ( a jest za ciemno na wyższą wartość f)i uzyskamy ostry obraz.

O tej zasadzie warto także pamiętać, gdy chcemy rozmazać tło za modelką (lub przedmiotem, który fotografujemy). Wystarczy poprosić modelkę o odejście kilku kroków od tła i samemu zbliżyć się do niej z aparatem. Sami przetestujcie jaki ciekawy efekt wtedy wychodzi.

Jak rozmyć tło i uzyskać piękny bokeh?

Wiecie czym jest tytułowy bokeh? To właśnie rozmycie tła na zdjęciu, którego kształt uzależniony jest od obiektywu, którym robione było zdjęcie. Aby rozmyć tło i uzyskać piękny bokeh należy fotografować na możliwie najmniejszej wartości przysłony. Warto też wcześniej zadbać o ładne tło. Świetnie w tym celu sprawdzają się liście drzew w słoneczny dzień, a w pomieszczeniu możemy „pomóc” sobie lampkami na choinkę.

W sieci możecie znaleźć także specjalne nakładki na obiektyw, które zmieniają kształt rozmycia z kółek na, na przykład, serduszka. Bez problemu znajdziecie także instrukcję jak zrobić ją samemu. Zawsze to jakieś ciekawe urozmaicenie.